فقه القیادة 8

موضوعات مطروحه در این درس:

مفهوم قیادت سازمانی

متن درس

4 شنبه 28شهریور 1403-14ربیع الاول 1446-18سپتامبر 2024-درس 8 فقه القیاده –فقه رهبری سازمانی –مفهوم شناسی – مفهوم قیادت سازمانی2

مساله: جواز بکارگیری اصطلاح قیادت سازمانی به جای رهبری سازمانی 2

شرح مساله : از نوبت قبل واژه قیادت را در ترادف با رهبری سازمانی به بحث گذاشته ایم واژگان امامت ،ولایت و زعامت قبلا بررسی شد منعی از جواز استعمالشان به جای رهبری سازمانی کشف نشد البته مقایسه خواهیم نمود نهایتا همه را با هم و آن اصطلاحی که مزیت بر دیگر واژه ها دارد را گزینش میکنیم  اما بحث قیادت را با تعاریف لغوی و عرفی و فنی اداری آن آشنا شدیم هر چند خلطی بین رهبری وقیادت ساختاری و رفتاری در این میان مشاهده شد که دقت در آن را به بحث مقایسه ای نهایی بین همه واژگان موکول میکنیم.به هرحال واردبحث استعمال اصطلاح قیادت در اخبار معصومین ع شدیم بعد از آنکه در قرآن کریم اثری از این واژه مشاهده نگردید که در این نوبت بحث در اخبار را  ادامه میدهیم .

  • عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حِينَ حَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ خَرَجَ فِي أَرْبَعٍ بَقِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ حَتَّى أَتَى الشَّجَرَةَ فَصَلَّى بِهَا ثُمَّ قَادَ رَاحِلَتَهُ حَتَّى أَتَى الْبَيْدَاءَ فَأَحْرَمَ مِنْهَا وَ أَهَلَّ بِالْحَجِّ وَ سَاقَ مِائَةَ بَدَنَةٍ-[1]

اقول :: قیادت در این حدیث به معنای به حرکت در آوردن راحله از پیش است:

  • روى جعفر بن محمد بن مسعود عن أبيه عن أبي عبد الله جعفر بن محمد ع عن أبيه عن آبائه ع قال: قال رسول الله ص: أيها الناس إنكم في زمان هدنة…….فإذا التبست عليكم الفتن كقطع الليل المظلم، فعليكم بالقرآن فإنه شافع مشفع، و ماحل مصدق، من جعله أمامه قاده‏ إلى الجنة، و من جعله خلفه ساقه إلى النار، و هو الدليل يدل على خير سبيل….[2]

اقول : در این حدیث قیادت به قرآن نسبت داده شده که حاملان و عاملان خود را به بهشت می کشاند .

  • عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ الْمُؤَدِّبُ وَ غَيْرُهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي الْحَارِثِ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْخَافِضِ الرَّافِعِ……..مِثَالًا[3] فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا* فَإِنَّمَا أَنْتُمْ فِيهَا سَفْرٌ حُلُولٌ‏[4] الْمَوْتُ بِكُمْ نُزُولٌ تَنْتَضِلُ فِيكُمْ مَنَايَاهُ‏[5] وَ تَمْضِي بِأَخْبَارِكُمْ مَطَايَاهُ إِلَى دَارِ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ وَ الْجَزَاءِ وَ الْحِسَابِ فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً رَاقَبَ رَبَّهُ وَ تَنَكَّبَ ذَنْبَهُ‏[6] وَ كَابَرَ هَوَاهُ وَ كَذَّبَ مُنَاهُ امْرَأً زَمَّ نَفْسَهُ مِنَ التَّقْوَى بِزِمَامٍ وَ أَلْجَمَهَا مِنْ خَشْيَةِ رَبِّهَا بِلِجَامٍ فَقَادَهَا إِلَى الطَّاعَةِ بِزِمَامِهَا وَ قَدَعَهَا عَنِ الْمَعْصِيَةِ بِلِجَامِهَا[7] رَافِعاً إِلَى الْمَعَادِ طَرْفَهُ‏[8] مُتَوَقِّعاً فِي كُلِّ أَوَانٍ حَتْفَهُ‏[9]

اقول : در این حدیث قیادت به انسانی نسبت داده شده که نفس خود را با زمان و لجام تقوی به سوی اطاعت  و دوری از معصیت میکشاند نفس سرکش را .نکته دقیق اینکه در این خبر تصریح به زمام و قیام شده که ابزار قیادت هستند یعنی قائد پیشران است زمامدار است کشاننده مقود خود به سمت وسوی دلخواه زمامدار میکشاند یعنی زمام و لجام مقوم معنای قیادت است فافهم .

  • عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ وَ يَعْقُوبَ السَّرَّاجِ جَمِيعاً عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ الْبَغْيَ يَقُودُ أَصْحَابَهُ إِلَى النَّارِ وَ إِنَّ أَوَّلَ مَنْ بَغَى عَلَى اللَّهِ عَنَاقُ بِنْتُ آدَمَ فَأَوَّلُ قَتِيلٍ قَتَلَهُ اللَّهُ عَنَاقُ وَ[10]

اقول : در این حدیث قیادت به بغی وستم نسبت داده شده که اصحاب خود را یعنی باغیان را به سوی آتش میکشاند [11].

  • قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ: «يَا مُعَلّى‏، اكْتُمْ أَمْرَنَا، وَ لَا تُذِعْهُ، فَإِنَّهُ مَنْ كَتَمَ أَمْرَنَا وَ لَمْ يُذِعْهُ، أَعَزَّهُ اللَّهُ بِهِ فِي الدُّنْيَا، وَ جَعَلَهُ نُوراً بَيْنَ عَيْنَيْهِ فِي الْآخِرَةِ يَقُودُهُ‏ إِلَى الْجَنَّةِ؛ يَا مُعَلّى‏، مَنْ أَذَاعَ أَمْرَنَا وَ لَمْ يَكْتُمْهُ، أَذَلَّهُ اللَّهُ بِهِ فِي الدُّنْيَا، وَ نَزَعَ النُّورَ مِنْ بَيْنِ عَيْنَيْهِ فِي الْآخِرَةِ، وَ جَعَلَهُ ظُلْمَةً تَقُودُهُ إِلَى النَّارِ؛ يَا مُعَلّى‏، إِنَّ التَّقِيَّةَ مِنْ دِينِي وَ دِينِ آبَائِي، وَ لَا دِينَ لِمَنْ لَاتَقِيَّةَ لَهُ، يَا مُعَلّى‏، إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ أَنْ يُعْبَدَ فِي السِّرِّ، كَمَا يُحِبُّ أَنْ يُعْبَدَ فِي الْعَلَانِيَةِ؛ يَا مُعَلّى‏، إِنَّ الْمُذِيعَ لِأَمْرِنَا كَالْجَاحِدِ لَهُ».[12]
  • الْعَسَلِ وَ لُبَابِ هَذَا الْقَمْحِ وَ نَسَائِجِ هَذَا الْقَزِّ وَ لَكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَ يَقُودَنِي‏ جَشَعِي‏  إِلَى تَخَيُّرِ الْأَطْعِمَةِ وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوْ الْيَمَامَةِ مَنْ لَا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْص وَ لَا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ أَوْ أَبِيتَ مِبْطَاناً وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى‏ وَ أَكْبَادٌ حَرَّى‏ [13]
  • وَ الْحَيَاةُ فِي مَوْتِكُمْ قَاهِرِينَ أَلَا وَ إِنَّ مُعَاوِيَةَ قَادَ لُمَةً مِنَ الْغُوَاةِ وَ عَمَّسَ‏ عَلَيْهِمُ الْخَبَرَ حَتَّى جَعَلُوا نُحُورَهُمْ أَغْرَاضَ‏ 527 الْمَنِيَّةِ[14]
  • مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّالِحِينَ ع قَالَ: ……..اللَّهُمَّ كُنْ‏ لِوَلِيِّكَ‏ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فِي هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِي كُلِّ سَاعَةٍ وَلِيّاً وَ حَافِظاً وَ نَاصِراً وَ دَلِيلًا وَ قَائِداً وَ عَوْناً وَ عَيْناً [15]

اقول:در این دعای معتبر و ماثور  ازخداوند خواسته میشود که قائد ولی اش یعنی بقیه الله باشدو یعنی پیشران او باشد و او را در مسیر اراده خود جلوببرد.آمین

  • السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفَ الْمَلَائِكَةِ وَ مَهْبِطَ الْوَحْيِ وَ مَعْدِنَ الرَّحْمَةِ وَ خُزَّانَ الْعِلْمِ وَ مُنْتَهَى الْحِلْمِ وَ أُصُولَ الْكَرَمِ وَ قَادَةَ[16] الْأُمَمِ‏ وَ أَوْلِيَاءَ النِّعَمِ وَ عَنَاصِرَ الْأَبْرَارِ……….[17]

اقول :14معصوم قائدان و رهبران همه امت ها هستند و تمدن آنان را به پیش میبرند پیشبرد امر با آنان است .

جمع بندی : در تمامی اخبار فوق و دیگر اخبار متظافره باب کاربرد مشتقات قیادت تماما در معنای رهبری است که پیشرانی و زمامداری  و پیشبری و راهبری از ذوات این معنا است .ومعلوم شد امور ی مانند تقوی و قرآن و هوای نفس و…. هم قیادت نفس میکنند وو قیادت امثال معاویه هم در کلام امیر المومنین ع تصریح شد که معلوم میشود قیادت فی نفسه بار ارزشی ندارد مگر از ناحیه متعلق خود  که عنصری  مثبت یا منفی باشد .

مقایسه و اختیار مترادفات رهبری سازمانی (نوبت بعد انشاءالله)

 

 

 

 

  • [1] الكافي (ط – الإسلامية) / ج‏4 / 248 / باب حج النبي ص ….. ص : 244

[2] تفسير العياشي / ج‏1 / 2 / في فضل القرآن فيه 18 حديثا ….. ص : 2

 

[3] « تحكمون» أي أحوالكم تحكى و تخبر عن أحوالهم. و الاحتذاء: الاقتداء.( آت)

[4] هما جمعان أي مسافرون حللتم بالدنيا و النزول- بفتح النون- اى نازل.( آت)

[5] الانتضال: رمى السهام للسبق. و المنايا جمع المنية و هي الموت و لعلّ الضمير راجع إلى الدنيا بتأويل الدهر أو بتشبيهها بالرجل الرامى أي ترمى إليكم المنايا في الدنيا سهاما فتهلككم و السهام الأمراض و البلايا الموجبة للموت و يحتمل أن يكون فاعل تنتضل الضمير الراجع إلى الدنيا و يكون المرمى المنايا.( آت)

[6] تنكب أي تجنب. و كابر أي خالف و غالب و في بعض النسخ‏[ كابد] أن قاساه و تحمل المشاق في فعله.

[7] فدعه كمنعه-: كفّه. و في بعض النسخ‏[ و قرعها].

[8] طرفه أي عينه. الكافي (ط – الإسلامية)، ج‏8، ص: 171

 

[9] الحتف: الموت.

  • [10] الكافي (ط – الإسلامية) / ج‏2 / 327 / باب البغي ….. ص : 327

[11] فرهنگ ابجدى / متن / 677 / قاد – ….. ص : 677

قادَ- قِيَادَةً [قود] الجيشَ: فرمانده ارتش شد،- القَاتلَ إلى مَوضِعِ القَتْل: كُشنده را به جاى قتل برد،- قَوْداً و قِيَادَةً و قِيَاداً و مَقَادةً و قَيْدُودَةً الدّابَّة: افسار ستور را بدست گرفت و پيشاپيش آن به راه افتاد.

[12] كافي (ط – دار الحديث) / ج‏3 / 566 / 98 – باب الكتمان ….. ص : 561

[13] نهج البلاغة (للصبحي صالح) / 418 / 45 و من كتاب له ع إلى عثمان بن حنيف الأنصاري و كان عامله على البصرة و قد بلغه أنه دعي إلى وليمة قوم من أهلها، فمضى إليها – قوله: ….. ص : 416

[14] نهج البلاغة (للصبحي صالح) / 89 / 51 و من خطبة له ع لما غلب أصحاب معاوية أصحابه ع على شريعة 523 الفرات بصفين و منعوهم الماء ….. ص : 88

[15] الكافي (ط – الإسلامية) / ج‏4 / 162 / باب الدعاء في العشر الأواخر من شهر رمضان ….. ص : 160

 

[16]  ترجمه و معنی قادة در فرهنگ لغت عربی-فارسی المعانی

قادَة

– قادَة: سردمداران، سران، زعما، رهبران، فرماندهان

قائِد

– قائِد/ الجمع قُوَّاد و قُوَّد و قادَة و جج قادَات [قود] : (فاعل)، آنكه فرمانده گروهان يا گُردان لش…

المزيد

قائِد

– قائِد: زمامدار، فرمانده، رهبر، زعيم، سرمدار، ليد، سردسته

قائد

– قائد : سروان ، ناخدا ، سرکرده ، افسر فرمانده ، فرمانده ، ارشد ، تخماق ، هادي ، رسانا ، سکان گير ، …

المزيد

 

 

 

فرهنگ ابجدى / متن / 677 / قاد – ….. ص : 677

قادَ- قِيَادَةً [قود] الجيشَ: فرمانده ارتش شد،- القَاتلَ إلى مَوضِعِ القَتْل: كُشنده را به جاى قتل برد،- قَوْداً و قِيَادَةً و قِيَاداً و مَقَادةً و قَيْدُودَةً الدّابَّة: افسار ستور را بدست گرفت و پيشاپيش آن به راه افتاد.

[17] من لا يحضره الفقيه / ج‏2 / 610 / زيارة جامعة لجميع الأئمة ع ….. ص : 609

 

پاورقی ها:

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *